Een groep bedreigde kaalkopibissen in Zuid-Duitsland moet een nieuwe migratieroute aanleren naar Zuid-Spanje. Ze krijgen hulp van een wetenschapper die met een ultralicht vliegtuigje voor hen uit vliegt. Gemma Venhuizen bezocht het trainingskamp van de vogels en leerde het verhaal achter deze door de mens geleide migratie. Heeft u vragen, suggestie…

Het ene bloed is het andere niet. Wat er bij jou door je aderen stroomt, kan bij iemand anders juist een levensgevaarlijke reactie veroorzaken. De bloedbank heeft daarom een test ontwikkeld waarmee je in één keer kunt zien welke bloedgroepen je hebt. Hoe werkt zo’n test precies? Waarom is het eigenlijk zo ingewikkeld om een goed “matchend” zakje bl…

Koralen vormen de meest biodiverse ecosystemen onder water: ze zijn kleurrijk, levendig en vol leven. Maar door klimaatverandering, vervuiling en overbevissing verdwijnen riffen razendsnel. Wetenschappers proberen al decennia dat tij te keren door koraal te onderzoeken en te kweken – in zee én in aquaria. Hoe werkt dat eigenlijk? En kunnen ze hierm…

Als je driehonderd jaar geleden over straat liep in Nederland, kon je een gesprek misschien nog nét volgen. Ga je nóg verder terug, dan wordt het al snel onverstaanbaar voor moderne oren. Taal staat nooit stil: woorden verschuiven van betekenis, klanken verdwijnen en nieuwe vormen ontstaan. Hoe kreeg het Nederlands zijn huidige vorm, welke uitdagin…

Jane Goodall, de Britse wereldberoemde chimpanseeonderzoeker en natuuractivist, is op 91-jarige leeftijd overleden. Op 26-jarige leeftijd veranderde ze de primatologie met haar onderzoek naar het gedrag van chimpansees. Later werd ze een icoon voor hoop en natuurbescherming. Maar zijn er ook controverses, zoals de kritiek op haar werkwijze en de be…

Woensdag wonnen Susumu Kitagawa, Richard Robson en Omar M. Yaghi de Nobelprijs voor Scheikunde voor de ontwikkeling van „een nieuw soort moleculaire architectuur”: metaal-organische raamwerken. Redacteuren Steven Frölke en Sander Voormolen leggen de ontdekking uit en bespreken de toepassing ervan in de praktijk. Heeft u vragen, suggesties of ideeën…

De Nobelprijs voor de Natuurkunde is dinsdag uitgereikt aan John Clarke (1942 ), Michel H. Devoret (1953) en John Martinis (1958) voor hun onderzoek naar de eigenschappen van quantummechanica op menselijke schaal. Redacteuren Dorine Schenk en Sander Voormolen leggen de ontdekking uit en de toepassing ervan in de praktijk. Aanvulling: toen John Mart…

Voor wie zich ’s nachts soms eenzaam voelt is het wellicht een troost om te weten dat je nooit écht alleen bent. Miljoenen microben kruipen tijdens je slaap in, op en langs je lichaam zonder dat je het door hebt én zonder dat er last van hebt. Maar soms schuifelt er ook minder gewild gezelschap onder de dekens: de parasieten luis, schuftmijt en bed…

De één roemt het schrijfgevoel, de ander de ervaring, de esthetiek; wie denkt dat de computer het schrijven met een vulpen heeft vervangen, heeft het mis. Vulpennen zijn populair en inktbedrijven experimenteren steeds meer met nieuwe kleuren. Hoe werkt een vulpen? Wat is het geheim van goede inkt? En mag je je vulpen echt nooit aan een ander uitlen…

CAR-T, een therapie die ziekmakende cellen opruimt, was al veel belovend in kankeronderzoek, maar laat nu ook goede resultaten zien bij het behandelen van auto-immuunziektes. Helaas is de behandeling extreem duur. Ziekenhuizen willen daarom de behandeling zelf maken. Hoe ver zijn ze daarmee? En is genezing met CAR-T mogelijk? Heeft u vragen, sugges…

Een fluisterende stem, zacht getik, gefriemel met een papiertje — voor miljoenen mensen is het pure ontspanning. ASMR, een zintuiglijke sensatie die via video of audio mensen tot rust brengt, is een wereldwijd internetfenomeen. Maar wat gebeurt er precies in je brein? Is het een serieus te nemen zintuiglijke reactie, of gewoon goed verpakte pseudow…

Een wolk van een baby, de strijd tegen kanker, de economie die hapert als een oude motor. Metaforen kunnen ons helpen situaties of verschijnselen in één krachtig beeld te vatten, ook in de wetenschap. Maar metaforen zijn meer dan stijlfiguren: ze sturen en beïnvloeden ook ons denken, vaak zonder dat we het doorhebben. En ze kunnen ons misleiden. Ho…

We zien het christendom als een strak georganiseerde kerk, met eeuwenoude tradities die vanaf de ontstaansperiode onveranderd zijn. Maar iedere tijd had zijn eigen christendom. Vooral de eerste duizend jaar van de religie waren lang niet zo ordelijk als we denken. Sterker nog: de religie maakte toen een aantal intensieve transformaties door. Heeft …

In 1769 maakt de Polynesische meesternavigator Tupaia een zeekaart voor de Engelse ontdekkingsreiziger James Cook. Al kort daarna werd de kaart bespot door westerlingen als onbegrijpelijk en zwak. Maar in 2019 achterhaalden twee Duitse wetenschappers hoe de kaart moet worden gelezen. Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mai…

Donald Trump schept dagelijks zoveel onzekerheid met zijn importheffingen, dat economen overuren maken in het voorspellen van de toekomst. En er zijn meer vragen waar ze mee worstelen. Wat gebeurt er bijvoorbeeld als er een financiële crisis uitbreekt? Financieel journalist Menno Tamminga zocht uit: kun je de toekomst eigenlijk wel voorspellen met …

Uren wakker liggen in de nacht, vanwege een afspraak morgen. Op de fiets peinzen over wat er gebeurt als je je baan verliest, of over die gênante opmerking tijdens de lunch. We piekeren veel, over wat geweest is en vooral over wat nog moet komen. Redacteur Ellen de Bruin vroeg zich af: waarom piekeren we toch zoveel? Heeft u vragen, suggesties of i…

Speculeren over de toekomst doen we allemaal, maar deelnemers van online forecasting-toernooien pakken het serieuzer aan. En met succes. Laura Wismans dook in hun wereld en wilde weten: wat maakt hun voorspellingen zo betrouwbaar? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: G…

Potscherven uit de middeleeuwen, houtskool uit de steentijd: diep in de bodem zit het verleden, wachtend om in de toekomst opgegraven te worden. Toch laten archeologen de grond liever met rust. Wetenschapsjournalist Theo Toebosch zocht uit: waarom wordt veel archeologisch erfgoed in de grond bewaard? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze j…

Ze leiden tot straten die blank staan en kelders die onderlopen: flash floods. Die plotselinge overstromingen door hevige regenval zullen door klimaatverandering steeds vaker voorkomen. Wetenschapsjournalist Marit Verbeek zocht uit: hoe kan Nederland zich wapenen tegen deze razendsnelle wateroverlast? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze …

Van orakels tot koffiedik kijken – voor veel heersers uit het verleden waren tekens en voorspellingen geen bijgeloof, maar belangrijke hulpmiddelen bij grote beslissingen. Geschiedenisredacteur Bart Funnekotter keek mee in de glazen bol en zocht uit: welke voorspellingen hebben het verloop van de geschiedenis nu écht beïnvloed? Heeft u vragen, sugg…

Minder regen en meer zon: het wordt steeds vaker en langer droog. In Nederland vallen vennen nu regelmatig droog. Wat betekent dit voor de dieren in en rond het water? En wat zegt de verdroging over de toekomst van het Nederlands landschap? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected].…

Een programma dat wiskundige bewijzen kan leveren, een digitale assistent die meekijkt met ploeterende wiskundigen. Kunstmatige intelligentie betreedt met rasse schreden het terrein van de wiskunde. Wat kan AI eigenlijk toevoegen aan mathematisch onderzoek? En waar liggen de grenzen? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mai…

We zien DNA meestal als onze vaste kern – iets wat we van onze ouders krijgen en doorgeven aan onze kinderen. Vroeger dacht ook de wetenschap zo. Maar dat idee klopt al lang niet meer. Het gen is zelfs een van de meest misleidende begrippen in de wetenschap geworden. Dus: als we onze genen niet zíjn, wat dan wel? En hebben we ze eigenlijk nog nodig…

Tien jaar na de terugkeer van de wolf woedt het maatschappelijk debat over zijn plek in Nederland heviger dan ooit. Sommigen zijn verrukt dat de wolf hier weer is, anderen zien het beest als een serieuze bedreiging van mens en dier. Hoe zijn die wolven hier eigenlijk terechtgekomen? Waarom hebben wij hier zo veel last van het dier en een land als D…

In een tijd waar veel medische aandoeningen worden gedeeld, voelen de chronische darmziektes colitis ulcerosa en de ziekte van Crohn als het laatste taboe. Poepen houden we het liefst privé. Maar erover praten is wél belangrijk. In deze speciale aflevering van Onbehaarde Apen gaat Gemma in gesprek met arts Nanne de Boer, Crohn-patiënte Jane van der…

Bijna 90 procent van de wereldbevolking draagt herpes bij zich, soms zichtbaar als koortslip of gordelroos, soms sluimerend diep in het lichaam. Onderzoeken laten zien dat er een mogelijk verband is tussen herpes en alzheimer. En uit nieuw onderzoek blijkt een vaccin tegen gordelroos de kans op alzheimer kan verkleinen. Hoe gaan herpesvirussen in h…

Alcohol is bijna net zo oud als het heelal zelf. De consumptie door zoogdieren begon een stuk recenter - zo’n zestig miljoen jaar geleden, in de vorm van gistend fruit. Hoe werd de stap gezet van zulke ‘natuurlijke’ alcohol naar bier, wijn en whisky? Wat doet drank met je sociale skills en met je lijf? En kun je aangeschoten raken van alcoholvrij b…

Ze leven op totaal verschillende plekken — van Zuid-Afrikaanse rotskusten tot het ijs van Antarctica — maar overal wankelt hun bestaan. De vis raakt op, het ijs smelt en hun leefgebied verdwijnt. Terwijl de ene pinguïnsoort juridische bescherming krijgt, glipt de andere stilletjes weg. Meer dan de helft van alle pinguïnsoorten staat wereldwijd onde…

Ze laten je eerst lachen – en dan nadenken. De Ig Nobelprijzen zijn de vrolijke tegenhangers van de échte Nobelprijzen, voor onderzoek dat op het eerste gezicht absurd lijkt, maar bij nader inzien vaak verrassend diepgaand is. Wat zegt deze humoristische kant van de wetenschap over hoe onderzoek werkt – en waarom is dwaze nieuwsgierigheid soms prec…

Sommige mensen zien de wereld door een roze bril, terwijl anderen altijd uitgaan van het ergste. Waarom is de één optimist en de ander een pessimist? Hoe ontstaat zo'n houding ten opzichte van het leven? Bestaat er zoiets als een optimistische of pessimistische tijdsgeest en wat zien we ervan terug in de biologie en de psychologie? Op woensdagavond…

De Romeinen gebruikten al beton in veel van hun bouwwerken, bijvoorbeeld het Pantheon in Rome. Tegenwoordig zit beton in bijna alle bouwconstructies. Maar cement, het bindmiddel dat het zand en grind bij elkaar houdt, is enorm vervuilend. Chemisch gezien zijn er mogelijkheden om de cement- en betonsector verduurzamen. Maar zullen die ook doorbreken…

Onbehaarde Apen ging wadlopen in het grootste droogvallende getijdengebied ter wereld en zag er de constante beweging van water en zand. Prachtig, maar die beweeglijkheid leidt ook tot praktische problemen. Zo moet er bij Ameland dagelijks gebaggerd worden om de razendsnel dichtslibbende vaargeul open te houden. De kosten lopen in de miljoenen. In …

Veel in de Nederlandse natuur is eetbaar, maar sommige soorten kun je beter niet opeten. Wat gebeurt er precies wanneer je een giftige plant hebt gegeten? Of wanneer je op de hei net op die ene adder trapt? Op welke giftige soorten moeten we in Nederland letten? En als je toch bent vergiftigd, is er dan nog wat aan te doen? Heb je vragen, suggestie…

Sinds de mens op twee benen is gaan staan, zijn we in wezen altijd onderweg. Maar wandelen, lopen voor plezier en ontspanning, is pas een recente ontwikkeling. Waarom zijn we gaan wandelen? Wie waren deze eerste wandelaars? En wat maakt wandelen zo aantrekkelijk voor zoveel mensen? Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail d…

Ze warmt ons op, onze zon, onze ster, die we zo graag zien. Toch weten we maar weinig van haar af. Twee onbemande onderzoeksschepen zijn onlangs dichtbij de zon geweest, dichterbij dan ooit tevoren. Daarmee hopen wetenschappers antwoord te krijgen op fundamentele vragen over de werking van die voor ons zo belangrijke energiebron. Heb je vragen, sug…

Octopus wordt op allerlei plekken in de wereld gegeten. Zelfs in de Nederlandse supermarkt liggen er nu tentakels in het koelvak. Niet gek dus, dat er ook plannen zijn om octopus te gaan kweken. Maar hoe kun je een dier fokken dat liever alleen is? En hoe kun je zo’n intelligent en gevoelig dier eigenlijk pijnvrij doden? Heb je vragen, suggesties o…

In veel landen lijkt het steeds krachtiger op te spelen: xenofobie. Waar komt deze angst voor de ander vandaan? En hoe wortelen deze gevoelens in de samenleving? En, kun je ook weerstand bieden tegen deze primaire reflex? Heb je vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected]. Host: Gemma Venhuiz…

Onderzoeksbeurzen die worden bevroren, datawebsites die op zwart gaan en een lijst met verboden woorden: Donald Trump is nog geen honderd dagen aan de macht of hij haalt al flink de bezem door de Amerikaanse wetenschap. Waar komt dit ingrijpende beleid vandaan? Hoe groot zal de permanente schade zijn? En wie trekt er uiteindelijk aan het kortste ei…

De aarde warmt op, en rap. En dat wordt erg zichtbaar op de Noordpool. Volgens klimaatmodellen ligt er binnen tien jaar 's zomers al geen ijs meer op de Noordpool. Onderzoekers en start-ups hebben een plan om water op het noordpoolijs op te spuiten. Dat zou het smelten tegen moeten gaan. Zou dat echt werken? Heb je vragen, suggesties of ideeën over…

Donald Trump zei in zijn inauguratiespeech dat hij de stars and stripes wil planten op de planeet Mars. Het is een droom die techbaas Elon Musk en met hem al vele anderen al langer hebben. Hoe heeft dit idee zich de afgelopen decennia ontwikkeld? Wat zou er praktisch moeten gebeuren als de mens naar Mars reist? En waarom zou je eigenlijk naar Mars …

Een bolderend korhoen is al decennialang een waar Nederlands natuurspektakel, alleen te zien en te horen in de lente, bij zonsopgang, op de heide van de Sallandse Heuvelrug. Maar hoe lang is dit spektakel nog te zien? Van de tienduizend korhoenders die Nederland ooit had, zijn er nog maar enkele exemplaren over. Is deze vogel nog wel te redden voor…

Jojo-en, veel mensen die diëten hebben er last van. Waarom is het zo moeilijk om op gewicht te blijven als je bent afgevallen? Wat gebeurt er in het lichaam? En waarom jojoot de één wel en de ander niet? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze redactie via [email protected] Host: Laura Wismans Gast: Martine Kam…

Het is een snelgroeiend onderzoeksgebied, maar werd lang met argusogen bekeken: astro-biologie, het wetenschappelijk onderzoek naar buitenaards leven. Hoe doe je onderzoek naar iets wat volgens velen niet eens bestaat, of zelfs kán bestaan? Hoelang wordt hier al naar gezocht? En aan welke regels zou complex buitenaards leven volgens biologen moeten…

In Nederland worden voor biomedisch onderzoek proefdieren gebruikt. Tegelijkertijd groeit de maatschappelijke verontwaardiging over dit type testen. Heeft onderzoek met proefdieren nog wel toekomst? Wat zouden de alternatieven zijn? En kan de wetenschap eigenlijk wel zonder deze dieren? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? …

Genocide is de zwaarste misdaad tegen de menselijkheid. Tegelijkertijd is het moeilijk genocide te bewijzen. Welke criteria zijn er? Hoe lang vinden genocides al plaats? En wat is er mogelijk wanneer genocide eenmaal bewezen is? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: Gem…

Het is winter. Planten en bomen lijken dood of in diepe slaap. Toch gebeurt er van alles, onder en boven de grond. Wie goed kijkt, ziet ontluikende, groene, en zelfs bloeiende bomen en planten. Hoe kan dat? En maakt klimaatverandering dat we nu andere dingen zien dan decennia geleden? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Ma…

Je komt hem tegen in kinderboeken, stripverhalen, tekenfilms: Reinaert de Vos. Het oorspronkelijke dertiende-eeuwse dierenverhaal 'Van den vos Reynaerde' is de bekendste en misschien wel de meest moderne tekst uit de Nederlandse Middeleeuwen. Historici en taalkundigen raken niet uitgepraat over dit complexe gedicht dat vol staat met vileine humor e…

We drinken thee, gebruiken oordopjes en kopen een duur matras. We doen alles voor een goede nachtrust. Maar wat gebeurt er precies in onze slaap? En is die 8 uur eigenlijk wel nodig? Heeft u vragen, suggesties of ideeën over onze journalistiek? Mail dan naar onze ombudsman via [email protected] Host: Lucas Brouwers Gasten: Hendrik Spiering en Gemma …

Ze had alles tegen om wereldberoemd wetenschapper te worden: ze was arm, immigrant én leefde in een tijd waarin vrouwen nauwelijks toegang kregen tot de universiteit. Toch deed Marie Curie baanbrekend onderzoek naar radioactiviteit en won hiermee twee Nobelprijzen. Waarom werd ze dan toch door half Frankrijk gecanceld? Heeft u vragen, suggesties of…