Theodor W. Adorno, Minima Moralia "Sakatlanmış Yaşamdan Yansımalar"

Derinlere Çıkmak

Minima Moralia, Adorno’nun baş yapıtı sayılır. Kitap 1951’de yayınlanmıştır. Adorno burada yaşamı bütün veçheleriyle ele almaya çalışır. Kitabın birçok penceresi vardır. Okunması ve hazmedilmesi için teşriki mesai harcanmalıdır. Adorno kitaba aslında net bir Hegel eleştirisiyle başlar. Tarihsel hareketliliğin, bugünkü evresinde karşı koyamadığımız nesnelliğinden öznenin çözülmesine yol açtığı böylece bizler eskiye haslet duyarak ona bir bakıma mahkûm yaşarız diye vurgular. Bu özne hala kendi içindir ama artık kendinde değildir.

Adorno’nun görüşleri aslında birer hesaplaşmadır. Bu hesaplaşmada çoğu kez herkes ve her şey kırılıp dökülmüştür. Bir düzen olduğunu ve bu düzenin devamının sağlanması için herkesin var gücüyle çalıştığını vurgular. Bugün yaşadığımız hayatta şikâyet ettiğimiz her mesele Adorno’nun şemsiyesi altında değerlendirilmiştir diyebiliriz. Bağlantılarla iş bitirenler, kadim bilginin yok edilmesi, kuru diyalektiğin göklere çıkarılması gibi pek çok sorun ele alınır. Adorno’nun Verlaine alıntısı önemlidir: “Çünkü biz sadece nüansı istiyoruz der, rengi değil sadece nüansı”. Eser ziyadesiyle romantiktir. Romantik olduğu için de aslında her yere basmak isterken atlayarak gider. Suç ve Ceza’dan ödünç alarak söylüyorum bunu. Dostoyevski “Romantikler atlayarak giderler” demişti.

Adorno için gözümüzdeki kıymık en iyi büyüteçtir. Mesele ölümü düşünerek yaşamayı mesele haline getirmekte saklıdır. Bu bir bakıma çok açık bir sırdır insan için. Felsefe kendisini her daim haklı ilan edenlere açılmış bir savaştır. Çünkü haklı olmayı istemek zorbalıktır. Sürekli ahlaktan dem vurmak da ahlaksızlıktır. İşte çağın iki yüzlü oluşu burada başlar. Haklı olma arzusu hak değildir Adorno’da.